Toponimlər milli-mənəvi sərvətdir, ünvandır, gələcəyə ötürülən informasiya kodlarıdır. Bu səbəbdən, onlara diqqət və qayğı göstərilməsi və mühafizə olunması vacib məsələlərdəndir. Bu sahədə ölkəmizdə müvafiq addımlar atılmış və bir neçə qanun və qanunaltı sənədlər qüvvəyə minmişdir. Məsələn,  coğrafi obyektlərin adlarının müəyyənləşdirilməsi, dəqiqləşdirilməsi, işlədilməsi, qeydiyyatı, uçotu və qorunub saxlanılması sahəsində dövlətin əsas vəzifələrini, habelə coğrafi obyektlərə adların verilməsi və coğrafi obyektlərin adlarının dəyişdirilməsi qaydasını müəyyən edən əsas rəsmi sənəd - Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən 2007-ci ildə  təsdiq edilmiş "Coğrafi obyektlərin adları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunudur. Azərbaycan Respublikasının  ərazi vahidlərinə (şəhərlərə, rayonlara, şəhər rayonlarına, qəsəbələrə və kəndlərə) adların verilməsi və adlarının dəyişdirilməsi digər bir qanunla – 2000-ci ildə təsdiq edilmiş "Ərazi quruluşu və inzibati ərazi bölgüsü haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə  tənzimlənir. Məlumdur ki, ölkəmizdə yaşayış məskənlərinin adlarının dəyişdirilməsi səlahiyyəti Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə məxsusdur və bu proses həmin ali qanunverici orqanın yanında fəaliyyət göstərən Toponimiya Komissiyasının müvafiq rəyinə əsaslanır. Son illər Azərbaycanın bəzi yaşayış məntəqələrinin adlarının - oykonimlərin dəyişdirilməsi barədə komissiyaya daxil olmuş təkliflərdən bir çoxu müzakirə olunaraq qəbul edilmiş və həmin məntəqələrin məsələn, sovet ideologiyasına xidmət etmiş Kirovabad (Gəncə), Jdanov (Beylaqan), Şaumyan (Aşağı Ağcakənd) və s. bu kimi yer adları dəyişdirilərək, onların tarixi adları bərpa edilmişdir.  

Coğrafi obyektlərin adlarının dəqiqləşdirilməsi isə "Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq həyata keçirilir və bu zaman tarixi, mədəni, etnik, dil və digər xüsusiyyətlər, habelə xüsusi elmi tədqiqatların nəticələri nəzərə alınır. Bu istiqamətdə xüsusilə, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Dilçilik, Coğrafiya və Tarix İnstitutlarında aparılan  elmi tədqiqatların nəticələrindən istifadə olunur.

Göründüyü kimi, coğrafi adlar sahəsində respublikamızda kifayət qədər hüquqi baza mövcuddur, amma təəssüflər olsun ki, bu qanun və qaydalar Azərbaycan dövlətinin iradəsindən asılı olmayaraq, onun ərazisinin beşdə bir hissəsinə, daha doğrusu, Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş Dağlıq Qarabağ və ətraf yeddi rayonun ərazisinə şamil oluna bilmir. İşğal faktoru, xüsusilə  coğrafi obyektlərin, o cümlədən yaşayış məskənlərinin  adlarının qorunması ilə bağlı həmin qanunların müvafiq bəndlərinin icrasını mümkünsüz edir. Belə ki, "Coğrafi obyektlərin adları haqqında” Qanunun 9.2-ci bəndində  "Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən coğrafi obyektlərin adlarının təhrif olunmasına yol verilmir” və 9.3-cü bəndində "Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən coğrafi obyektlərin adları dövlət tərəfindən mühafizə olunur” fikrini təsdiqləyən ciddi müddəalar mövcuddur. Həmçinin, "Ərazi quruluşu və inzibati ərazi bölgüsü haqqında” Qanunun 14.1.-ci maddəsində deyilir:  "Azərbaycan Respublikasında yerləşən ərazi vahidlərinin və inzibati ərazi dairələrinin adları və sərhədləri Azərbaycan xalqının tarixi və mədəni irsinin tərkib hissəsi olmaqla dövlət tərəfindən qorunur”. 

25 ildən artıqdır ki, işğal altında olan ərazilərimizin sakinləri kimi, coğrafi obyektlərimizin adları da soyqırımına məruz qalmış və hələ ki, qalmaqda davam edir. Azərbaycanlılara məxsus yaşayış məskənlərinin və digər coğrafi obyektlərin adları kütləvi şəkildə dəyişdirilərək erməniləşdirilir. Düşmənin məqsədləri aydındır: qədim türk-Azərbaycan adlarını yaddaşlardan silmək, bu yerlərin guya, qədimdən onlara məxsus olduğunu sübut etmək və bununla da işğal etdikləri torpaqları özününküləşdirmək üçün hüquqi zəmin yaratmaq.

Azərbaycan Respublikası ərazisində mövcud olan yaşayış məskənlərinin böyük əksəriyyəti etnotoponimlər, patronimlər və antroponimlərdir, yəni bu ərazidə yaşamış xalqların, tayfaların, nəsillərin, soyların və şəxslərin ilkin adlarını özlərində daşıyan toponimlərdir ki, onlar da xalqımızın keçmişini, həmin ərazilərdə məskunlaşma tarixini özündə əks etdirir. Ermənilər xalqımıza məxsus coğrafi adları dəyişməklə məhz keçmişimizin, tariximizin izlərini o yerlərdən silib, öz saxta, mifik iddialarını və şovinist ideyalarını bizim ərazilər hesabına gerçəkləşdirmək niyyətindədirlər. 

Ermənilər, nəinki Qərbi Azərbaycan - indiki Ermənistan ərazisində, eləcə də Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində son 200 ildə yüzlərlə türk-Azərbaycan mənşəli yer adlarını mərhələ-mərhələ erməniləşdirərək dəyişdirmişlər.  Hələ 19-cu əsrin axırlarında rus tədqiqatçısı M.A. Skibitskinin Qarabağ bölgəsinin yay otlaq sahələri haqqındakı hesabatında (1899-cu il) bu ərazidə yaşayanların 70 %-nin azərbaycanlı (tatar), 16,6%-nin erməni, 12,7%-nin kürd və 0,7%-nin tat olduğu bildirilmişdi. Onun tərtib etdiyi xəritədə isə qeyd olunmuş 1035 coğrafi addan 866-sı (84%-i) Azərbaycan (türk), cəmi 5%-i erməni mənşəlidir, qalan 11%-i isə digər dillərə aiddir.

AMEA-nın akademik Həsən Əliyev adına Coğrafiya İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, coğrafiya elmləri namizədi Mahirə Abbasova şöbənin əməkdaşları ilə birlikdə təkcə Qarabağ bölgəsində son 25 ildə erməniləşdirilərək dəyişdirmiş 280-ə yaxın coğrafi adın siyahısını tərtib etmiş və dəyişmə dərəcəsinə görə təsnifatlandırıblar. Məsələn, ermənilər iri yaşayış məskənlərindən olan Ağdam şəhərini – Akna; Xocalını – İvanyan; Qubadlını – Sanasar; Laçını – Berdzor; Kəlbəcəri – Karvaçar; Cəbrayılı – Jrakan adlandıraraq tam, bəzi yer adlarını qismən, digərlərini isə erməni dilinə tərcümə edərək dəyişmişlər.  Hətta, çap etdirdikləri xəritələrdə və kütləvi informasiya vasitələrində Azərbaycanın ikinci böyük şəhəri olan qədim Gəncə şəhərini "Qandzak”, Bərdə şəhərini "Partav”, Kəpəz dağını "Alparak” kimi yazmaları beynəlxalq hüquq normalarına etinasızlıq, Azərbaycan xalqına qarşı isə mənəvi terror olduğu danılmazdır. Müstəqil Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü pozmaqla kifayətlənməyərək, coğrafi adlarımızı təcavüzə, soyqırımına məruz qoymuş Ermənistan, onun səlahiyyətli nümayəndələri beynəlxalq ictimaiyyət və qurumlar tərəfindən qınanılmalı, onların bu şovinist niyyətli əməlləri kəskin pislənilməli, mənəvi terror və işğal kimi qiymətləndirilməlidir.

Ermənistan bu gün də müstəqil Azərbaycan Respublikasının suveren hüquqlarını pozaraq öz mənfur etnik təmizləmə siyasətini kütləvi informasiya vasitələri, o cümlədən internet şəbəkələri vasitəsilə toponimlərimizə təcavüz etməklə, coğrafi adlarımızı dəyişməklə davam edirlər. Lakin Azərbaycan xalqı ermənilərdən fərqli olaraq, heç vaxt öz ərazisində olan digər xalqlara, etnik qruplara mənsub coğrafi adları dəyişdirməyib və indi də dəyişdirmir.

Azərbaycan çoxmillətli unitar dövlətdir, onun ərazisində 10-a qədər dilə mənsub coğrafi adların olmasına baxmayaraq, onların böyük əksəriyyəti - 70 faizi Azərbaycan-türk mənşəlidir. Azərbaycan Respublikasında dövlət və onun rəhbərləri tərəfindən milli-etnik münasibətlər sahəsində tolerant siyasət yürüdülür və dilindən, dinindən və irqi mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, bütün xalqlara və etnik qruplara məxsus coğrafi adlara hörmətlə yanaşılır, diqqət və qayğı göstərilir.